Co to jest nerw błędny i co robi w naszym ciele?

Nerw błędny (NB) jest główną częścią autonomicznego układu nerwowego (AUN). Autonomiczny to jest ten, który działa sam, kontrolując wiele ważnych funkcji w ciele bez naszej świadomej ingerencji. Oddychamy i trawimy pokarm, nie musząc się na tym koncentrować. To właśnie AUN za pośrednictwem nerwu błędnego pomaga nam w tych procesach. NB jest najdłuższym nerwem w naszym ciele. Błądzi on i wije się przez większość części naszego ciała, zaczynając od wyjścia z mózgu, przez mięśnie naszej twarzy, te którymi uśmiechamy się i żujemy pokarm, przechodzi przez krtań, żołądek, przeponę aż do jelita grubego. Nerw błędny jest bardzo istotny dla gryzienia, trawienia i absorpcji pokarmu oraz jego ewakuacji. Jest odpowiedzialny za protrawienny spokój i poczucie bezpieczeństwa podczas spożywania posiłków i ich wydalania.

Fakt, że przechodzi przez tyle części ciała, czyni go bardzo dobrym narzędziem pracy w regulacji funkcji trawiennych. Poprzez nerw błędny mamy bowiem dostęp do tego, co dzieje się w przewodzie trawiennym. Poprzez techniki jego stymulacji możemy przestawić się z codziennego stresu w tak ważny dla trawienia protrawienny spokój.

Ruch żuchwy i perystaltyka

Trawienie zaczyna się w ustach i już w ustach sprawny i aktywny nerw błędny okazuje się niezbędny. Odpowiada on bowiem za ruch żuchwy, wydzielanie śliny i procesy inicjujące trawienie, dzięki którym dalsze trawienie może przebiegać sprawnie. Im lepiej pogryziemy kęs pokarmu w jamie ustnej i im dokładniej wymieszamy go ze śliną, tym sprawniejsza będzie jego droga w kolejnych etapach trawienia. Nerw błędny odpowiada też za perystaltykę przewodu pokarmowego. Ten rytmiczny ruch mięśni gładkich przesuwający pokarm z jamy ustnej coraz to głębiej w przewodzie trawiennym jest silny i stanowczy o ile nasz Nerw Błędny jest odpowiednio pobudzony. W przeciwnym razie kęsy pokarmu suną przez jelita zbyt wolno i fermentują powodując wzdęcia i zaparcia.

Zwieracze, enzymy i żółć

Zwieracze to małe, silne mięśnie zamykające i otwierające dany odcinek przewodu pokarmowego. Mamy ich w przewodzie pokarmowym kilka, zwieracze przełyku, żołądka, odźwiernika, jelita cienkiego i grubego, zwieracz kontrolujący wpływ żółci z woreczka i soków trawiennych z trzustki, zwieracz odbytu. Wpadający z przełyku do żołądka pokarm zostaje tam uwięziony i pilnowany przez jego zwieracze, tak aby duże i silne mięśnie żołądka mechanicznie zmieliły go na papkę a wydzielony tam kwas solny strawił zawarte w nim białka. Prawidłowo napięty nerw błędny kontroluje pracę zwieraczy pilnujących zawartość żołądka, oraz jego mocnych mięśni miażdżących pokarm. Kontroluje on też wydzielanie w żołądku kwasu solnego i pepsyny, substancji które trawią białka.

Bardzo ważny w przewodzie pokarmowym jest też zwieracz krętniczo-kątniczy, usytuowany pomiędzy jelitem cienkim i jelitem grubym, pilnujący, aby resztki pokarmu z jelita grubego nie cofały się do jelita cienkiego. Jego pracę również kontroluje nerw błędny. Nie domykając się, może prowadzić do objawów takich jak SIBO, czyli przerost bakterii jelita cienkiego. Nerw błędny stymuluje też wydzielanie enzymów trawiennych w trzustce i wprowadzanie ich do światła jelita. Kontroluje on też produkcję żółci w wątrobie i akcję mięśni woreczka żółciowego wyciskających żółć do przewodu pokarmowego. Enzymy trawienne i żółć to kluczowe substancje w procesie trawienia węglowodanów, białek i emulsyfikacji tłuszczy. Ich wejście do przewodu pokarmowego prowadzi poprzez kolejny zwieracz również kontrolowany przez NB. Źle funkcjonujący może prowadzić do gromadzenia się złogów i kamieni w woreczku żółciowym, przyczyniając do nieodpowiedniego trawienia tłuszczy.

Co to za organ, który nie jest częścią naszego ciała?

Poza kontrolą przewodu pokarmowego Nerw Błędny przewodzi też z niego informacje do mózgu. Dla optymalnego funkcjonowania nasz przewód pokarmowy musi pozostać w odpowiednich warunkach wilgotności, kwasowości i ukrwienia. Informacje te w celu ewentualnej korekty, trafiają do mózgu właśnie poprzez NB.

W jelitach żyją też przyjazne nam mikroorganizmy. W zdrowym jelicie grubym jest ich więcej niż komórek w naszym ciele. Nasz Biom, to dwu kilogramowy „organ”, nie będący częścią naszego ciała ale w ścisłym, symbiotycznym z nim związku. Nerw błędny komunikuje również informacje z naszego biomu do naszego mózgu, odgrywając rolę szóstego zmysłu. Sygnały przekazywane z ostatniej części naszego jelita do mózgu są bardzo ważne dla ogólnego stanu zdrowia, ponieważ na ich podstawie kontrolowana jest gospodarka wodna i metabolizm przewodu pokarmowego oraz niektóre funkcje układu odpornościowego.

Niedojadanie i przejadanie się

Nerw błędny reguluje nasz apetyt. Spożywanie niedostatecznych ilości składników odżywczych lub nieodpowiednie ich przyswajanie prowadzi do ich niedoborów w komórkach ciała i do objawów chorobowych. Zbyt wiele pokarmu w przewodzie pokarmowym jest również niekorzystne ponieważ nie jest on odpowiednio trawiony i fermentując zakwasza środowisko. W efekcie zarówno obżarstwo jak i niedojadanie prowadzą do stanów zapalnych w układzie trawiennym i związanych z nimi objawów chorobowych. Odpowiednie napięcie nerwu błędnego pozwala nam na szybkie rozpoznanie kiedy jesteśmy głodni i kiedy już najedzeni i w efekcie chroni nas przed niedojadaniem lub przejadaniem się. Aktywny nerw błędny działa więc przeciwzapalnie.

Co przeszkadza w jego pracy?

Jak widzimy Nerw Błędny jest kluczowym elementem łączącym nasz przewód pokarmowy z mózgiem i resztą ciała. Sprawnie funkcjonujący zapewni nam nie tylko dobre trawienie ale i dystrybucję składników odżywczych po naszym ciele i ich odpowiednie przyswojenie w komórkach. Co stoi więc na przeszkodzie w prawidłowym funkcjonowaniu Nerwu Błędnego? Myślę że największą przeszkodą w prawidłowym działaniu NB jest stres i wysokie obroty codziennego życia. Stres ogłupia nerw błędny i hamuje jego pracę a wysokie tempo wymagające aktywnej sympatycznej części układu nerwowego wyłącza go całkowicie. W efekcie siadamy do posiłków nieświadomie, zupełnie do nich nie przygotowani i nie jesteśmy ich w stanie strawić. Nieświadome jedzenie objawia się tym że jesteśmy niespokojni i nadmiernie pobudzeni w czasie gdy fizjologia naszego ciała dyktuje nam spokój. Skutkuje to po raz kolejny szkodliwą niestrawnością.

Pochylona głowa i brzydki zapach ciała

Dużą przeszkodą w prawidłowym działaniu NB są też aspekty fizyczne jego położenia w ciele. Złe ustawienie głowy względem kręgosłupa i brak stabilności kręgów szyjnych może być przyczyną stałego ucisku NB. Nasz współczesny styl życia zbyt często zmusza nas do patrzenia się w dół, na telefon komórkowy, monitor komputera lub nasze pracujące dłonie. Powoduje to nadmierne pochylenie naszej głowy i ucisk kręgów szyjnych, w szczególności C1, na Nerw Błędny, w efekcie blokując jego prawidłową pracę. Dodatkowo brak regularnych ćwiczeń, szczególnie tych które wzmacniają mięśnie szyi, karku i klatki piersiowej pogłębia ten problem. Wnioski wyciągnijmy sami. Pisząc o tym mam przed oczami osobę mocno otyłą z mocno pochyloną do przodu głową, z wypryskami na twarzy o niemiłym zapachu z ust i całego ciała. Odpowiednio bowiem napięty NB polepsza też szczelność jelit na poziomie tkankowym, dbając o komórki nabłonka wyścielającego jelita i zapobiegając w ten sposób objawom syndromu nieszczelnego jelita. Objawy te to właśnie problemy skórne i nieprzyjemny zapach ciała.

Co możemy robić, czyli techniki stymulacji NB: fizyczne, kuchenne i emocjonalne

Na szczęście dla nas jest wiele prostych technik, wykorzystujących NB, którymi możemy sobie pomóc w dolegliwościach trawiennych. Nerw Błędny krążąc po naszym ciele wynurza się w kilku miejscach i jest dla nas dostępny. Wykorzystując to możemy poprawić jego napięcie. Najprostsze to śpiew, śmiech, uśmiech na twarzy, płukanie gardła wodą, masowanie twarzy, oddychanie przeponowe lub Valsalva Maneuver czyli wydychanie powietrza przy zamkniętych ustach i nosie, co zwiększa ciśnienie w drogach oddechowych stymulując NB. Inne to kontakt ciała z zimnym powietrzem lub zimną wodą, mogą to być zimne prysznice lub morsowanie. Osobiście polecam też umiarkowane ćwiczenia fizyczne typu gimnastyka lub yoga, albo też inne ćwiczenia wzmacniające mięśnie karku, ramion i klatki piersiowej tak, aby przeciwdziałać tendencji do nadmiernego pochylania głowy.

Od strony kuchni i jadalni z kolei dobrze jest zainwestować w Żywienie Terapeutyczne, które uwzględnia wiele z technik stymulacji NB. Do najprostszych zaliczyłbym tu regularne spożywanie probiotyków i prebiotyków, świadome siadanie do posiłków i ich świadome konsumowanie, w odpowiednim nastroju, towarzystwie i odpowiednim tempie, dokładnie gryząc. Żywienie Terapeutyczne ogarnia również temat terapii żywieniowych i okresowego niejedzenia czyli Głodówek, Przerywanych Głodówek i postów a te pozytywnie wpływają na napięcie NB.

Badania naukowe potwierdzają też zbawienny wpływ na NB przytulania się i pozytywnych relacji z ludźmi. Emocjonalne techniki stymulacji NB to też medytacja, praca z emocjami i stałe podwyższanie poprzeczki ogólnopojętej wdzięczności. Mamy dowody na to że poczucie wdzięczności włącza Nerw Błędny i aktywuje protrawienny spokój. Jest wiele w naszym życiu za co możemy być wdzięczni i mam nadzieję że każdy znajdzie dziś coś dla siebie, szczególnie jeśli ma to poprawić nasze trawienie.

Bibliografia:

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0924977X17320308 The vagus nerve modulates BDNF expression and neurogenesis in the hippocampus https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4017164/ https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnins.2018.00049/full https://www.parsleyhealth.com/blog/how-to-stimulate-vagus-nerve-exercises/

Natural Vagus Nerve Stimulation-Dr. Arielle Schwartz

https://health.selfdecode.com/blog/32-ways-to-stimulate-your-vagus-nerve-and-all-you-need-to-know-about-it/ Caring Medical; Digestion & the Vagus Nerve: Sphincter function and related symptoms affected by neck instability https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5337130/